دکتر رضا معبدی، ناظر فضای سبز و امور عمومی پردیس طاقبستان دانشگاه خبر داد: از اقدامات سبز دانشگاه رازی، گسترش فضای سبز و جنگل­ کاری است. براین اساس که از اسفند 1396 تا اسفند 1397، مساحت فضای سبز و جنگل­ کاری شده و مطابق با طرح جامع دانشگاه رازی، از 8.5 هکتار به 70 هکتار افزایش یافته است. این توسعه همزمان و موازی به صورت کمی و کیفی صورت پذیرفته است. این اقدام توسط مرکز مدیریت سبز و ناظر واحد فضای سبز و امور عمومی پردیس طاقبستان دانشگاه رازی انجام شد.

 استراتژی درخت­کاری و انتخاب گونه های گیاهی براساس اکولوژی و گونه های مقاوم از انواع میوه دار و بدون میوه بوده است. که این استراتژی ها درجهت ارتقاء سلامت استفاده کنندگان ، دانشجویان، اساتید، کارمندان و در جهت باززنده ­سازی اکولوژیکی سایت طاقبستان پیش رفته است.

گونه های بومی انتخاب شده از گونه های بومی زاگرس، شامل بلوط اگرس، زالزالک، سنجد بومی شده، ارغوان بوده است و همچنین از گونه های کمیاب مانند اُرُس و پَده هم در این پروژه استفاده شده است.

گونه های میوه ای استفاده شده، شامل انواع درخت های میوه مقاوم، پُرمحصول با سن ماندگاری بیشتر هستند. زیرا درختان میوه عمر کوتاهی دارند؛ بنابراین از گونه های توت، انجیر، زالزالک و بادام استفاده شد که عمر بیشتری نسبت به سایر گونه دارند. به­ علاوه و به صورت آزمایشی حدود 100 عدد ازگیل که بومی این منطقه نیست، کاشته شد.

گونه های دیگر با دارا بودن مقاومت بالا و زیبایی، به صوت گونه­ های پیشرو در جنگل­ کاری استفاده شدند. گونه های پیشرو استفاده شده عبارتند از: بلوط همیشه سبز و بلوط بومی منطقه و انواع سروها، زیتون مثمر، زیتون تلخ که بومی منطقه نیستند. آزمایشات نشان داده که درخت عرعر در سایت طاقبستان مقاوم نیست بنابراین از این گونه، بسیار اندک استفاده شده است و در حال حاضر در کاشت انجام شده برای جنگل‏­ کاری ها، تقریباً موجود نیست.

گونه های مقاوم خشکی، دسته­ ای دیگر از انتخاب را ارائه می­ دهد که براین اساس تقریباً تمام گونه­ های بومی زاگرس به غیر از خانواده چنار مقاوم هستند، با این وجود در برخی نقاط از سایت که امکان تامین نیاز آبی بیشتری بود، از گونه های چنار و خانواده سپیدار استفاده شد. این گونه­ ها از خانواده­ های پهن برگی بومی منطقه اند.

از دیگر اقدامات مهم انجام شده، خشک کردن فضاهای چمن­ کاری 2 هکتار از 5 هکتار بود و به منظور پر کردن سطح از گونه­ های گیاهی و درختچه ­ای به جای چمن استفاده شد.به عبارت دیگر در توسعه های جدید چمن کاری نشده و درعوض از انواع پیچ­ ها مانند پیچ­ های تلگرافی و پیچ پاپیتال، انواع درختچه­ ها مثل ارغوان و شیرخشت استفاده شد. این گیاهان برای حالت­ های متفاوت سایه-آفتاب مناسب و به خشکی مقاوم هستند.

سایت دانشگاهی رازی، از لحاظ اکولوژیکی به دلیل تراکم بالای گونه­ های سوزنی ­برگ همیشه­ سبز، یعنی خانواده سروهای غیرایرانی و کاج، غیرنرمال بود؛ بنابراین از اُرُس و زیتون مثمر استفاده شد که خزان­پذیر نیستند وخیلی مناسب­اند.

در سایت رازی، در پیرامون خوابگاه­های دانشجویی و مکان­هایی که تردد دانشجویان زیاد است، از اکالیپتوس به دلیل داشتن اثر شفابخشی در برابر آنفولانزا،سرماخوردگی و گریپ، به طور متناسبی استفاده شد. در نقاطی که منظر حائز اهمیت است و رشد سریع و بستن دید مهم است، به طور آزمایشی 200عدد نهال خیلی بلند و سالم پائولینیا استفاده شد. این نهال ها از 2 نژاد هستند: نژاد آمریکایی فلوریدا و نژاد هیبریدی ایتالیایی-چینی که از دو منبع متفاوت تهیه شده­اند.

سعی شده است که گونه های جدید در سایت دانشگاه معرفی شوند؛ انواع افراهای چینی و ژاپنی و افرای ابلق آمریکایی. تعداد این ها خیلی اندک و جنبه تزئینی دارند و معمولاً نگهداری سختی هم دارند که در مناطق با هدف ایجاد تمرکز به صورت کلکسیونی مورد استفاده قرار گرفته­اند.

رویکرد دیگر این است که در تمام رفیوژها درخت­های کاج و سرو با گونه هایی از ارغوان و درخت توری که نسبت به شرایط گرما و آلودگی هوا عکس العمل مناسبی نشان می ­دهند، جایگزین شدند. به عبارت دیگر آلودگی هوا هیچ‏ گونه آسیبی به درختان وارد نمی‏ کند و حتی سبب می گردد برگ­ هایشان تیره ­تر و براق­ تر ­شوند.

استراتژی استفاده شده در اطراف پارکینگ­ ها، به کاربردن درخت عرعر به میزان کم و بیشتر زیتون تلخ است که این گونه ها جاذب یک سری آلودگی­ های خاص مثل دی اکسید کربن و ذرات خارج شده از اگزوز ماشین­ ها ناشی از سوختن بنزین و گازوئیل، هستند. با جذب آلودگی­ ها، هوا را تلطیف می­ کنند همچنین به رشد درختان کمک می­ کند. این درختان  در پارکینگ­ های سرپوشیده، روی ماشین­ ها سایه ‏اندازی می ‏کند و به نسبت به خنک شدن محیط کمک می نمایند.

دیگر استراتژی استفاده شده در محدوده ­های جنگل­ کاری و غیرجنگل­ کاری بر  پایه کاشت همزمان نهال و دانه بنا شده است؛ براین اساس مساحتی حدود 4 یا 5 هکتار دانه بلوط کاشته شد؛ طبق آزمایشات سال گذشته با همکاری اساتید هیئت علمی دانشکده معماری، مشخص شد که دانه بلوط سازگار است و  به دلیل ریشه سال اولی 70 بسیار مقاوم است. بنابراین از این گونه استفاده شد و برای استفاده از لنداسکیپ خشک، گونه­های گیاهی مثل فستوکا، انواع پیچ­های ایرانی و غیرایرانی، فرانکینا، ابرنقره­ ای و ... به صورت مطالعه آزمایشی، مورد استفاده قرارگرفت.

بحث مهم دیگر، مسیر پیاده­ روهای پیش بینی شده درطرح جامع است؛ دو مسیر افقی شرقی-غربی و عمودی شمال به جنوب. پس برای تقویت مسیرپیاده و ایجاد فضاهای اجتماعی، آسایش محیطی مردم، دانشجویان، اساتید و کارمندان از پیاده ­روی، در گرمای شدید تابستان و بادهای شدید زمستان، به منظور بهبود شرایط اقلیمی جهت استفاده انسان، سعی شده که اطراف پیاده­ روها و خیابان را حتماً با درختان بلند مثل تاوی، نارون، زبان گنجشک، خانواده افرا پوشش داده شود که دریکی دو سال آینده، سایه خواهند داشت.

در ضلع جنوبی، بانک تجارت تا مهمانسرا، دیوار سبز ایجاد و از درختان خانواده چنار و خانواده سپیدار استفاده شد. این باعث شده که دید دانشگاه و ساختمان­های دانشگاه در پس­زمینه ­ای مانند پرده ­ای سبز رنگ که از سبز تیره به نقره ­ای وسبز گرم تغییر می­ کند و در پاییز هم طیف رنگی آن زرد، زرد طلایی و نارنجی، تغییر پیدا می­ کند. قسمت زیادی از دیوارها و نرده ­های دانشگاه در ضلع جنوبی با پیچ­ ها، پیچ­ های تلگرافی و انواع خانواده پیچ­ های امین الدوله پوشش داده شد و این طرح هنوز تکمیل نشده و  در دست توسعه است. تا کنون متراژ 550-600 متر طول با موفقیت انجام شده است.

ایده خلاقانه و خوب که شاید اولین بار در سطح استان اجرا شده باشد این است که به جای سقف های فلزی و آزبستی و سقف های مصنوعی پارکینگ مراجعین و دانشجویان از پوشش گیاهی متراکم و در ورودی دانشگاه ازدرختان پهن برگ و سایه انداز استفده شده است. پوشش گیاهی متراکم پارکینگ­ ها، در تابستان، سایه ایجاد می­ کنند و موجب خنک شدن کف پارکینگ، آسفالت و سطح ماشین­ ها می­ شوند و در زمستان، چون خزان­ پذیرند، باعث می ­شوند که آفتاب نفوذ نموده، و یخ و برف را ذوب کند. بنابراین مشکل و قضیه سُر خوردن تمام پارکینگ ­ها مسقف و یخ ­بندان در سطح پارکینگ منتفی می­ شود.

از اقدامات دیگر این است که درسطوح متفاوتی در قسمت­ های مختلفی از دانشگاه برای استفاده آتی دانشجویان، کارمندان یا حتی مراجعین در سلف ­ها و رستوران­ های دانشگاه، باغ میوه کاشته شده است. بدین سان، علاوه بر بهبود 3 یا 4 باغ میوه موجود، برنامه­ ای برای توسعه یک باغ میوه دیگر در دست اقدام است که از گونه­های میوه با استفاده بیشتر نظیر بادام، انار، گردو، انواع خانواده توت، 2 یا 3 نوع خانواده انجیر، هلو،  2یا 3 نوع سیب و زردآلو کاشته می ­شود.

بُعد دیگر این پروژه، آبیاری وصرفه جویی در مصرف آب است. 70 هزار درخت در 70 هکتار کاشته شده و به طور متوسط در هر هکتار بستگی  به شرایط 1000 درخت کاشته شده، در بعضی نقاط متراکم وبعضی دیگر با تراکم کمتر، که به تناسب خاک، شیب زمین، نوع استفاده از لندسکیپ چه جنگلی و چه به صوت پارکوار در محوطه تغییر پیدا می کند. بنابراین می­ توان گفت که با هردرخت که هرهفته نیاز به 2 بار آبیاری دارد و درفصل غیرخزان و غیربارشی، تقریباً درسال اول، حداقل0 7 هزار که به طور متوسط بین 6 تا 10 لیتر در هفته مصرف آب دارند. یعنی حداکثر 700 هزار لیتر درهفته، آب مصرف می­ شود. اجرای سیستم قطره ­ای به نسبت سیستم آبیاری دستی و سنتی قبلی، مصرف آب حدود یک ششم تا یک هشتم کاهش می­ دهد. باید در نظر داشت که این مصرف در ماه هایی با استرس و گرمای زیاد مانند مرداد که طی یک هفته یا دو هفته، به دلیل خشکی زیاد 3 بار آبیاری انجام شود، کمی تغییرات محاسبات را همراه خواهد داشت.

حداقل کار انجام شده برای کاهش مصرف آب، از 70 هکتار جنگل­ کاری شده، در حال حاضر 65 هکتار قطره ­ای است­ که 24  هکتار آن زیرساخت آن انجام شده و روساخت آن نیز  تکمیل نشده است زیرساخت و روساخت 5 هکتار آن تکمیل نشده است اما می­ توان گفت که تقریباً 35 هکتار به طور کامل قطره ­ای شده و مورد بهره ­برداری قرار گرفته است.

جهت مصرف بهینه آب و صرفه ­جویی در مصرف آب، روش­ های متعدد و بدون از استفاده از تاسیسات لوله ­کشی استفاده شد، از جمله جذب حداکثری آب باران، با سنگ­چین­ ها، آبخیزداری را در منبع خودش انجام شد. ایجادتشتکی­ های دور تمام درخت­ های قدیمی و جدید، منجر به جذب آب دور و بر خود درختان شود و با فاصله کمتری و بدون فیلتر، به ریشه و تنه اصلی برساند که اصل مهمی در رشد درخت دارد. که عمده تاثیرات فراوان آن در بازه زمانی 5 تا 7 ساله کاملا ً مشخص خواهد شد.

به طور کلی،70هزار درخت * هفته ­ای 10لیتر (حداکثر هفته ­ای 10لیتر یعنی 3 بطری آب)، هفته ای 700 هزار لیتر برای 70 هکتار می ­شود. البته بدون در نظر گرفتن 15 هزار درخت یا 15 هکتار هیبرید دورگه و درخت کاج که اصلاً  آب نمی ­خواهند! با حداکثر در نظرگرفتن، 700 هزار لیتر در هفته، میشه 2800 هزار لیتر در ماه و به صورت حداکثری برای مرداد و تیر و شاید خرداد و سایر فصل­ ها مصرف آب نداریم.